Te maki mīsara, te maki māmū e te maki rūpera: Porokaramu no te Patia Paruru Takake Puapinga

Paruru‘ia to tama i teia taime kia kore e tu ia e te maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera

Te peapa oronga tika‘anga: Me ka tika, akaki‘ia te peapa oronga tika‘anga ka akaoki ei koe ki te apii.

Te Peapa Oronga Tika‘anga no te Patia‘anga Paruru MMR

E maata te au mapu tamariki tei kore i patia‘ia no te maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera i to ratou tamariki‘anga. No te takore atu i teia maki kia kore e totoa mamaoa atu, te oronga ia nei ki te au tauira te vairakau paruru ma te tutaki-kore i te apii ei paruru ia ratou kia kore e tu i teia maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera.

Tei roto i teia peapa te tuatua akakitekite ki iakoe no te vairakau paruru (MMR) maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera ma te pati katoa atu i taau tika‘anga kia oronga mai koe, kia patia paruru‘ia taau tama i te apii.

Me ka tika akaki‘ia te peapa oronga‘anga tika takake e oti akaoki atu ki te apii.

Eaa teia maki e mīsara, māmū e te rūpera?

Maki Mīsara e maki manumanu akapiri kino te reira. I mua ake ka akamata ia ai te patia paruru, kua vaitata rava te au tamariki i te tu i teia maki mīsara. Nā te maki mīsara ē ‘akatupu ana i te maki ‘akamura ki te pakiri, ‘aka-pukupuku ō te pākiri, akaveravera o te katu, te putāngi‘u ta‘eta‘e te ūpe, te maremare, e te mata mamae e ta‘eta‘e ra te vai. Te au maki ngata ka ta openga mai ko te maki nimonia, aka pukupuku o te roro, te maki eke e taki tai uake taime pae openga ka mate aia.

Maki Māmū na te manumanu i akatupu e kua riro te matangi i te aka totoa i te reira. Na te maki māmū e akamata ana i te aka veravera, mamae o te katu, akaea o te ara matangi vaitata atu ki te kau mata. No te au tane ka riro te maki māmū i te aka pukupuku o tona nga ua e taki tai uake taime, te mea ka tupu koia oki kare meitaki te amani tamariki. E riro katoa ana te maki māmū i te akatupu i te maki akaea o te ara uaua e te mero ki te roro e te aka pukupuku o te roro.

Ka anoano ia te au tamariki kare i patia paruru iake no te maki mīsara me kare te maki māmū kia akanoo‘ia ki te kainga mei te apii e tai marama.

Maki Rūpera e maki tu maru ua, viviki ra i te totoā. Ka akatupu aia te mangio ki te pakiri, veravera ki te tutu mata e te au tu‘anga i pukupuku aere i roto i te au tamariki. E maki kino pakari teia me tu te au vaine i nui no te me ka riro teia maki i te akaturi i te taringa, aka matapo i te mata, e te akamaki i te roro o te pepe i roto i te kopu o te mama.

Eaa te ravenga no te paruru i taau tama?

Te ravenga puapinga rava atu no te paruru koia oki ko te patia atu‘anga i te nga patia‘anga o te vairakau paruru o te MMR te ka riro i te paruru kia kore e tu ia e te maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera. Ka anga‘anga te vairakau paruru na roto i te akakeu‘anga i te kōpapa kia ma‘ani i te au manumanu rikiriki pāruru kōpapa te ka tamaki atu i teia au maki.

Me ka arapaki‘ia tetai tangata tei oti takare aia i te patia paruru‘ia, ka tamaki te au manumanu rikiriki paruru kopapa i roto i tona toto i te reira manumanu akatupu maki, ma te paruru iaia kia kore e tu‘ia e teia maki.

Ka anoano ia e rua patia‘anga o te vairakau MMR kia paruru meitaki ia koe.

Mei tea‘a rai te tūranga meitaki o to‘ou vairakau paruru MMR i te anga‘anga anga?

E rua patia‘anga o te MMR e rava ei i te paruru e 99% o te tangata kia kore e tu i te maki mīsara, e te maki rūpera, e mei te 85% o te tangata kia kore e tu i te maki māmū. E tare‘anga iti to te au tangata tei patia paruru‘ia te ka tu i teia maki. Me tupu ake te reira, e manga maki maru ua to ratou me aka‘aite ia ki te aronga kare i patia paruru iake.

Mei tea‘a rai te turanga meitaki o te vairakau paruru?

E turanga rekoti meitaki e te tau to te vairakau paruru MMR tei ta‘angaanga iana i Nu Tireni mei te mataiti 1990 mai. Me kare i papu iakoe e me kua patia ia ana to tama e rua taime o te MMR, te tuku mai nei te Kopapa Akatere o te Pae Rapakau Maki te tika tau kia patia paruru ia ratou.

Koai ma te ka anoano ia kia patia paruru ia?

Me kare i papu iakoe e me kua patia ia ana to tama e rua taime o te MMR, te tuku mai nei te Kopapa Akatere o te Pae Rapakau Maki te tika tau kia patia paruru ia aia. Kare e manata me ka takirua te patia‘anga paruru ia koe.

Te maata‘anga o te au tamariki kua patia takere iana no te MMR i to ratou tuatau i roto i te apii uki ou. Inara, no te au tieni‘anga o te Akapapa‘anga Patia Paruru i te mataiti 2001 e te iti o te au akateretere‘anga kia akamaara‘ia i mua ake i te mataiti 2005 ko te tumu teia i kare ei te maata‘anga o te au māpū tamariki i patia pāruru ia.

Me no te pa enua koe i vao ake, kapiti katoa ia mai te au Pa Enua Pasifika, penei e vairakau pāruru takake atu toou te kare e pāruru meitaki iakoe mei teia maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera.

Me kare koe i papu meitaki me kare, kare i kitea toou rekoti, te tuku mai nei te Pae Angaanga O te Rapakau Maki i te tika e kia patia ia koe ki te vairakau pāruru MMR i teia taime.

Ko‘ai ma te kāre e tau kia pātia pāruru‘ia?

Kare e maata rava ana te au tamariki te kare e tau kia pātia pāruru‘ia. Komakoma atu ki toou taote, aronga angaanga rapakau maki kite pakari me kare, te neti i mua ake ka taina ei i te peapa oronga tika no taau tama me:

• i uti ana aia i te patia ia anga ki te patia paruru i te taime mua
• i rapakau ia ana aia no te maki oviri me kare tetai au maki kino ke aere atu
• i pāmu toto ana aia, me kare tetai au apinga piri ki te toto i te mataiti i topa ake nei.

Kare te vairakau paruru MMR i te mea tau no te au vaine i nui.

Ko te au tamariki maki potopoto a‘o, turanga kino tei kore i rauka i te kopapa i te ariki, me kare ra, te meitaki aere maira no tetai maki mei te maki maremare, ka tau katoa ratou kia patia paruru‘ia.

E akape‘a ana te patia‘anga paruru me raveia?

Ka oronga‘ia te vairakau paruru MMR na roto i te pātia‘anga o te tua i runga atu, o te rima. Mei te tai ki te rua tuanga vairakau e oronga ia ana i roto te Apii. Ka akakite atu rai taau apii i te tuatau tau no te kai i te rua o te vairakau.

Kiea atu te ngai noku i te apai i taku tama no tona patia paruru?

Te va nei te patia‘anga o te MMR i ko i toou taote kopu tangata, tetai au are vairakau (me kua 16 koe me kare ra runga atu), e pera katoa i te au punanga akarakara maki roto i toou oire. Me ka tieni ake koe i toou manako e kia oronga‘ia te patia‘anga paruru MMR ki taau tama i te apii, me ka tika, e aravei tika atu koe i te neti rapakau maki o te apii.

Tauturu mai i te paruru i teia maki mīsara, maki māmū e te maki rūpera kia kore e totoa ki roto i to tatou oire – akaki‘ia te peapa oronga tika e oti akaoki mai ki te apii i teia ra!

Te au tūranga e tupu putuputu ana

Mei te au patia‘anga paruru katoatoa, penei, ka mamae te rima o taau tama, e ka akamura, ka mamae me kore ra, ka akaea te ngai i patia‘ia.

Mei te tai i roto i te ngauru tamariki e ape‘ape ana mei tae ki te 5 e te 12 ra i muri ake i te patia ia anga te turanga akaveravera, mangio o te pakiri me kore akaea o te ara matangi.

Ko teia tetai o te au tūranga taukore kē te ka tupu ake, i te reira ra, me kore ra, i te nga ra i muri mai:

• te mamae o te katu
• te piūā (te akaveravera)
• te koko ruaki (tu akamaki)
• te matapoiri, ainiini o te katu (maki kinokino o te katu); kia kai ti meitaki i te popongi me kare ra, kaikai i te avatea i mua ake ka patia paruru ia ai e kare i reira e tu ia e te matapoiri me kore te ainiini o te katu
• te ākia o te kopapa (kare e meitaki rava ana, ākia e te mamae).

Ko te Anaphylaxis e karanga ia nei e tūranga kino taukore ta te reira ka akatupu mai ma teta‘i ua atu vairakau patia‘anga paruru ka akatupu. E toko iti uake te tupu ana, mei te toru tangata i roto i te mirioni me patia iana, e tupu ana teia maki i te nga mea miniti i muri uake i te oronga ia anga teia patia‘anga paruru. Kua tereni ia te au nēti no te akara atu me tupu ake teia uti poitirere taukore mei teia te tu. Ka tiaki matatio ia taau tama mei te 20 miniti i muri ake i tona patia paruru‘anga ia. E tūanga tinamou teia e raveia ana no tetai ua atu patia‘anga paruru.

Ka oronga katoa atu te nēti ki ta‘au tama, te au tuatua akamārama tauturu kiāia, i tāna kia rave, me oti aia i te pātia pāruru‘ia.

Te vai nei te au tuatua akamarama no tetai au turanga taukore iti i runga i te roro uira www.medsafe.govt.nz.

No taau tama kia tu i teia maki tapiri kino e iti ua te ravenga e tu ia ai aia me akaaite‘ia ki taau tama kia tu tinamou i teia maki kino tei tupu mai mei roto i teia au maki.

Me ka tupu ake teta‘i au akairo tūke, me kare ra, au tūranga kino pakari ki ta‘au tama i te oti‘anga tōna pātia paruru me ka tika, arāvei viviki ia atu to‘ou taote, me kare ra, te nēti rapakau o te iti tangata. Ka rauka katoa iakoe i te ringi atu i te tereponi o te Healthline i runga i te numero 0800 611 116 i te taime uatu rai, e 24 ora i te ra, e 7 ra i te epetoma. E mea tau kia ripōti te au aronga anga‘anga rapakau maki i te au tūranga te ka tupu, ki te Centre for Adverse Reactions Monitoring (CARM) i muri ake i te pātia‘anga. Ka rauka katoa ia koe i te ripōti tika atu i teia, na runga i te roro uira atuitui a te CARM (www.otago.ac.nz/carm).

Kia patia paruru ia i te apii me kare i ko i toou taote.

Mei ea mai, e rauka ai iaku, tetai au tuatua akakitekite akaou mai?
E komakoma atu koe ki to‘ou taote, mē kare ra, ki te nēti
Atoro iatu http://www.health.govt.nz/immunisation
No te au tuatua akamarama‘anga no runga i te vairakau paruru, akara iatu ki runga i te roro uira www.medsafe.govt.nz no te kupu “MMR” me kare ra “Priorix”
Kapiki‘ia atu te numero tereponi tutaki-kore 0800 IMMUNE (0800 466 863)
Aravei ia atu te nēti rapakau ora‘anga o te apii, me ka anoano koe i teta‘i au tuatua akamarama‘anga no te akaoti‘anga i te akaki i te Peapa Oronga Tika‘anga a te Nga Metua me kare ra, me ka inangaro koe i teia tuatua akamarama‘anga i roto i tetai reo ke mai.

Te au tika‘anga o te tangata maki

Tei raro ake i te ture akateretere‘anga a te Akano‘ono‘o‘anga o te Anga‘anga Oronga Tauturu Rapakau no te Tangata e te Aronga Pakipakitai te au anga‘anga rapakau no te aronga maki, e te aronga pakipakitai kātoatoa o Nu Tireni nei. No tetai au tuatua akamārama‘anga oonu atu, atoro‘ia atu te roro uira atuitui www.hdc.org.nz me kare ra, kāpiki‘ia atu te nūmero 0800 555 050.

Turanga Muna

Pēnei, kua oronga te au apii i tetai au tuatua akamārama‘anga, mei te au ingoa o te au tauira apii, to rātou au nūmero pi‘a api‘i, to rātou au ra anau‘anga, to rātou au āterēti, e to rātou au tūranga ipukarea o to rātou iti tangata. Ko te tano‘anga tikai, ka na mua te api‘i i te akakite atu i teia ki iakoe, ka rave ei rātou i te reira. Na teia tuatua akamārama‘anga, kāpiti atu ki ta‘au tuatua akamārama i runga i teia peapa oronga tika‘anga a te nga metua, e tauturu i te akateretere i te porokarāmu pātia‘anga pāruru. Te au tuatua akamarama‘anga mei roto i te peapa oronga‘anga tika e te katoa‘anga o te akamarama o te tuanga patia paruru i oronga ia mai me kare ra tei patoi ia mai (kare i ariki ia mai) ka rekoti ia te reira e te Kopapa Akatere o te Pae Rapakau Maki o toou oire. Ka tukuna katoa iatu tetai au tuatua akamarama‘anga ki te Kopapa o te Pae Tua Retita no te Patia‘anga Paruru.

Na te Kopapa o te Pae Tua Rapakau Maki (Ministry of Health), e mou ana i te au akapapa‘anga bāsileia ta te kōpapa o te Pae Tua o te Rētita no te Pātia‘anga Pāruru (National Immunisation Register) e rekōti ana i te au pātia‘anga pāruru tei rave‘ia i Nu Tireni nei.

Na te Tuatua Akakitekite Turanga Muna o te Ora‘anga Tangata, e pāruru i teia tuatua akamarama. Ko te aronga ua e anga‘anga ana i roto i te tu‘anga rapakau maki te ka akatika‘ia kia kite, kia ta-anga‘anga, me kare ra, kia tieni i teia au tuatua. Ina ra, ka akatika‘ia koe kia akara i te au tuatua o taau tamaiti, e te akatano atu i tetai au tuatua tei anoano ia kia akatano‘ia. Me ka anoano koe i te rave i te reira, kia na roto koe i te kapiki atu anga i toou neti, taote, me kore ra, te punanga pae rapakau.

Ka ta-anga‘anga te au nēti o te iti tangata i teia tuatua akakitekite:

• no te aravei atu anga i to kōtou taote kōpu tangata, me kore ra, i te pūnanga pae rapakau, me ka anoano ake rātou kia pāpu ia rātou te au pātia‘anga pāruru tei oti i te rave‘ia ki ta‘au tama
• me e au tūranga maki to ta‘au tama
• no te akakite atu ki te apii e, me kua oti, me kāre i oti ta‘au tama i te pātia pāruru‘ia
• no te akarakara akatano meitaki i teia porokarāmu pātia‘anga pāruru no te parāni‘anga i te au porokarāmu no te au tuātau ki mua, me kare ra
• no te tuku i ta‘au tama ki ko i to kōtou taote kōpu tangata, me kare ra, ki ko i te nēti anga‘anga, kia pātia‘ia aia, mei te mea e, kāre aia i pātia‘ia ana i te apii.

Ko te au tuatua akamārama‘anga te kāre e akaari mai i te tamaiti nōna te reira tuatua, ka tā-anga‘anga‘ia te reira no te akakoro‘anga kimi kite o‘onu aka‘ou atu, me kare ra, no te parāni‘anga i tetai au anga‘anga ou oronga tauturu.

No tetai au tuatua akamārama‘anga no runga i te tu‘a atu‘anga o te au akapapa‘anga ingoa o te tamariki apii, te tūranga muna, e te tā-anga‘anga anga i te au tuatua akamārama‘anga, e akara atu koe i te reira ki roto i te kaveinga akateretere‘anga muna o te tūranga muna a to kōtou kōpapa rapakau ma‘ata o te mōti‘a. Me e au uianga ta‘au no te tūranga muna, ka rauka ia koe i te tuku i-mere ki te enquiries@privacy.org.nz me kare ra, kāpiki‘ia atu te Kumitiona o te Turanga Muna (Privacy Commissioner) ki runga i te nūmero tauturu tūtaki kore 0800 803 909.